Müslümanlar Arasında Güvenin Yeniden Tesisi ve İş Dünyasında Ortaklık Kültürü

DR. MURAT ERGÜVEN / ARAŞTIRMACI YAZAR

İslâmi Finans Bağımsız Denetçi / İslâmi Finansal Kurumlar ve Araçlar Uzmanı

MÜSLÜMANLAR ARASINDA GÜVENİN YENİDEN TESİSİ VE İŞ DÜNYASINDA ORTAKLIK KÜLTÜRÜ

Müslümanlar arasında güvenin yeniden tesisi ve ticaret ile iş dünyasında ortaklık kültürünün oluşturulması, bireysel ahlak ve toplumsal sorumluluk bilincinin güçlendirilmesiyle mümkündür. Kur’an ve sünnet, bu konuda kapsamlı rehberlik sunmakta ve atılacak adımların çerçevesini çizmektedir. Bu süreçte yapılması gerekenler, Kur’an ve sünnetin ilkeleriyle desteklenerek şu şekilde özetlenebilir:

1. Güven Temelli Davranışların Yerleşmesi

Kur’an ve Sünnet Perspektifi:

  • Kur’an’da: “Ey iman edenler! Aranızda birbirinizin mallarını haksızlıkla yemeyin…” (Nisa, 4:29). Bu ayet, ticarette dürüstlük ve adaleti teşvik etmektedir.
  • “Allah size, emanetleri ehline vermenizi ve insanlar arasında hükmettiğinizde adaletle hükmetmenizi emrediyor.” (Nisa, 4:58). Bu ayet, güvenilirlik ve adaleti bir Müslümanın temel vasfı olarak belirtmektedir.
  • Hadis-i Şerif’te: “Müslüman, elinden ve dilinden insanların emin olduğu kişidir.” (Buhari, İman, 4).
  • Yine diğer bir Hadis-i Şerif: “Bizi aldatan bizden değildir.” (Müslim, İman, 164). Diyerek, ticarette hileden uzak durmayı ve dürüstlüğü vurgulamaktadır.

Yapılacaklar ve Uygulama Adımları:

  • İş süreçlerinde dürüstlük, şeffaflık, hesap verebilirlik ve ahde vefa öncelikli ilkeler olmalıdır.
  • Tarafların haklarını koruyacak ve karşılıklı güveni artıracak yapılar oluşturulmalıdır.
  • Bilgi paylaşımı (mali durum, kar/zarar oranları vb.) açık bir şekilde yapılmalıdır.
  • Ortaklık kuran taraflar arasında sözleşmeler yazılı hale getirilmelidir.

2. Ortaklık Kültürünün Teşvik Edilmesi

Kur’an ve Sünnet Perspektifi:

  • Kur’an: “Rabbinin rahmetini umarak, yüzünü onlardan çevirme ve onlara güzel söz söyle.” (İsra, 17:28). Bu ayet, insanlara güzel muamele ve iş birliğinin önemini vurgular.
  • Hz. Peygamber’in Örneği: Peygamberimiz (sav), Hz. Hatice ile ortaklık yapmış ve ticarette güvenilir bir örnek teşkil etmiştir. Onun “Muhammedü’l-Emîn” (güvenilir Muhammed) olarak tanınması, ticari hayatındaki doğruluğun ve güvenilirliğin bir yansımasıdır.

Yapılacaklar ve Uygulama Adımları:

  • Mudaraba (emek-sermaye ortaklığı) ve Müşareke (sermaye ortaklığı) gibi İslami ortaklık modelleri yaygınlaştırılmalıdır. Bu modeller, riski ve kazancı paylaşmayı temel alır, bu da güven duygusunu artırır.
  • Ortaklık projelerinde, uzun vadeli hedeflere yönelik iş birliği kültürü teşvik edilmelidir.
  • Uzun vadeli ve adil ortaklık projeleri desteklenmelidir.

3. Eğitim ve Farkındalık Çalışmaları

Kur’an ve Sünnet Perspektifi:

  • Kur’an: “De ki: Hiç bilenlerle bilmeyenler bir olur mu?” (Zümer, 39:9). Bilginin önemi vurgulanmıştır.
  • Hz. Peygamber’in Tavsiyesi: “İlim öğrenmek, her Müslümana farzdır.” (İbn Mace, Mukaddime, 17).

Yapılacaklar ve Uygulama Adımları:

  • İslami ticaret ilkeleri konusunda bireyler eğitilmeli ve bu bilgiler iş dünyasına uygulanabilir hale getirilmelidir.
  • İş dünyasında, İslami finansman modelleri ve helal ticaret kurallarıyla ilgili farkındalık artırılmalı, helal ticaret kuralları uygulanabilir şekilde öğretilmelidir.
  • Ticari etik konusunda eğitimler ve seminerler düzenlenerek, İslami iş ahlakı pratikleştirilmelidir.

4. Ahlaki ve Etik Değerlerin Güçlendirilmesi

Kur’an ve Sünnet Perspektifi:

  • Kur’an: “Kim zerre kadar hayır işlerse, onu görecektir. Kim de zerre kadar kötülük işlerse, onu görecektir.” (Zilzal, 99:7-8). Bu ayet, her davranışın bir karşılığının olacağı bilincini aşılamaktadır.
  • Hz. Peygamber’in Sözü: “Doğruluk güveni, yalan ise ihaneti getirir.” (Tirmizi, Birr, 10).

Yapılacaklar ve Uygulama Adımları:

  • Ticarette yalan, aldatma ve haksız kazancın önlenmesi için yaptırımlar uygulanmalıdır.
  • İslam’ın değerleri arasında yer alan kardeşlik bilinci, iş dünyasına yansıtılarak iş ortaklıklarında fedakârlık ve güven ortamı sağlanmalıdır.

5. Kurumsal Yapıların Güçlendirilmesi

Kur’an ve Sünnet Perspektifi:

  • Kur’an: “Bir işi yapmaya karar verdiğinizde Allah’a tevekkül edin.” (Ali İmran, 3:159). Diyerek, işlerde planlı hareket etmenin önemini vurgulamaktadır.
  • Peygamber Efendimiz, Medine’de ticaret düzeni kurmuş ve çarşı-pazar denetimi yaparak ticari düzeni sağlamış ve ahlaki kuralları uygulamıştır.

Yapılacaklar ve Uygulama Adımları:

  • Müslümanların iş dünyasında ortaklık yapabilmeleri için İslâmi finansman kurumları ve ortaklık modelleri geliştirilmelidir.
  • Ticaret odaları ve iş dünyası örgütlerinde, İslami etik kodları temel alan kurallar oluşturulmalıdır.
  • İslam ülkeleri arasında ekonomik iş birliği mekanizmaları güçlendirilerek uluslararası ortaklık kültürü desteklenmelidir.

Sonuç olarak, Kur’an ve sünnet ışığında güven ve ortaklık bilincinin tesisi, bireylerin ahlaki değerlerinin güçlendirilmesiyle başlar. Şeffaflık, hesap verebilirlik, dürüstlük, adalet ve emanet bilinci bu sürecin temel taşlarıdır. Bununla birlikte, İslami finans modellerinin uygulanabilirliği artırılmalı ve bireysel ile kurumsal düzeyde güven oluşturacak adımlar atılmalıdır. Eğitim, düzenleme ve uygulama mekanizmalarının güçlendirilmesi, bu hedefe ulaşmada kilit rol oynar. Kur’an ve sünnetin ahlaki ilkeleri rehber alınarak, iş dünyasında bireysel ve toplumsal düzeyde bir dönüşüm sağlanabilir.