Malezya Lembaga Tabung Hajı ve Türkiye’de Uygulanabilirliği
Dr. Murat Ergüven-Araştırmacı
MALEZYA LEMBAGA TABUNG HAJI VE TÜRKİYE’DE UYGULANABİLİRLİĞİ: EMİN HAC TASARRUF SANDIĞI
Eminevim’de Merhum Emin Üstün beyin danışmanlığını yaptığım günlerde Elbirliği sistemini bu günkü adı ile tasarruf finansman sistemi ürünlerini sadece konut, araç ve arsa çeşitliliğinden çıkartıp farklı alanlara da uygulamak için çalışmalar yaptım. Bizzat Emin beyin tarafıma talimatıyla Emin Hac Tasarruf Sandığı sistemini geliştirdim ve hayata geçirdim.
Bununla ilgili Emin bey ile Mehmet Talu hocaya gittik ve bu ve benzeri ürünler ile ilgili mütalada bulunduk. Emin beyin gayreti sistem yasalaşmadan uygulaması çabuk olabilecek ve piyasada ihtiyaç olup hemen karşılık bulabilecek ürünleri sisteme kazandırmaktı. Bu meyanda ben Emin Travel tecrübemden de haraket ederek Malezya’daki yetkililerle görüşerek Emin Hac Tasarruf Sandığını modelledim ve şirket adına fikri sınai haklarını aldım. IT’den arkadaşlarla çalışarak bir korelasyon kurduk ve sistemi işler hale getirdik. Paranın zaman içinde enflasyon karşısında değerini muhafaza etmesi için altın üzerine bir kurgu yaptık ve ürünümüzü müşterilerimiz ile buluşturduk. Çok kısa zamanda müşterilerden olumlu tepki geldi. Kısa zamanda pek çok kayıt yapıldı. Ancak BDDK sürecinde sistemi dördüncü ürün olarak mevzuata aldıramadık. Tabiki bu bir ihtiyaç. Ve bütün ürünlerin bu mevzuat kapsamında işlemesi de gerekmiyor. Kooperatif veya vakıf çatısı altında da benzer ürünler elbette işlerlik kazanabilir. Ben bu anlamda burada Malezya Tabung Haj sisteminden bahsedeceğim.
Malezya’da 1963 yılında kurulan Lembaga Tabung Haji (TH), Malezyalı Müslümanların Hac ibadetlerini gerçekleştirmelerine finansal açıdan yardımcı olmak amacıyla oluşturulmuş bir İslami finans kurumudur. Bu sistem aynı zamanda ekonomik kalkınmayı desteklemek amacıyla tasarlanmış bir sistemdir.
TH, Müslümanların küçük yaşlardan itibaren tasarruf yaparak Hac masraflarını karşılamalarını teşvik eder ve bu tasarrufları şeriata uygun yatırımlarla değerlendirir. Malezya, İslami finansın öncülerinden biri olarak bu sistemi şeriat prensiplerine uygun bir şekilde inşa etmiş ve dünya çapında bir model oluşturmuştur.
Tabung Haji’nin Temel Özellikleri:
- Tasarruf Yönetimi: TH, bireylerin yatırımlarını şeriata uygun bir şekilde yönetir ve her birikim, hükümet garantisi altındadır.
- Hac Organizasyonu: Hac yönetimi, yıl boyunca devam eden bir süreç olup, hacı adaylarının eğitiminden sağlık hizmetlerine kadar geniş bir yelpazede hizmet sunar.
- Yatırım Faaliyetleri: TH, mevduat sahiplerine getiri sağlamak amacıyla şeriata uygun yatırımlar yapar ve bu yatırımların tümü şeriat uyumlu olarak gerçekleştirilir.
Tabung Haji’nin Yapısı ve İşleyişi
- Tasarruf Hesapları:
- Gönüllü Katılım: Her Müslüman birey Tabung Haji’ye katılarak Hac tasarruf hesabı açabilir. Bu hesaplar küçük meblağlarla başlayabilir ve zaman içinde düzenli birikimlere olanak tanır.
- Hükümet Güvencesi: Malezya hükümeti, Tabung Haji hesaplarını garanti altına alır. Bu güvence, bireylerin sisteme olan güvenini artırır.
- Şeriata Uygun Yatırımlar:
- Toplanan tasarruflar, şeriat prensiplerine uygun şekilde değerlendirilir. Yatırımlar gayrimenkul, altyapı projeleri, tarım ve İslami finansal ürünler gibi alanlarda yapılır.
- Getiri Paylaşımı: Tasarruf sahiplerine, yapılan yatırımlardan elde edilen kârlar düzenli olarak dağıtılır. Bu dağıtımlar faizsiz bir şekilde, yalnızca kâra dayalı olarak yapılır.
- Hac Organizasyonu:
- Tabung Haji, Hac ibadetini gerçekleştirmek isteyen bireylere organizasyonel destek sağlar. Bu hizmetler, ulaşım, konaklama, rehberlik, eğitim ve sağlık hizmetlerini kapsar.
- Hac organizasyonu sürecindeki tüm hizmetler sübvansiyonludur. Tabung Haji, yatırım gelirlerinin bir kısmını bu hizmetlerin finansmanı için kullanır.
- Kurumsal Eğitim ve Destek:
- Tabung Haji, hacı adaylarına Hac ibadeti öncesinde eğitim verir. Bu eğitim, ibadetle ilgili dini bilgileri içerdiği gibi, sağlık ve lojistikle ilgili konuları da kapsar.
- Sağlık desteği ve refakat hizmetleri de hacı adaylarına sunulur.
Tabung Haji’nin Başarıları
- Milyonlarca Müslüman’a Destek:
- Tabung Haji, kuruluşundan bu yana milyonlarca Müslüman’ın Hac ibadetini ekonomik zorluklar yaşamadan gerçekleştirmesini sağlamıştır.
- Her yıl ortalama 20.000-30.000 Malezyalı Müslüman, bu sistem sayesinde Hac ibadetine katılabilmektedir.
- Ekonomik Kalkınmaya Katkı:
- Tabung Haji, sadece bireylerin tasarruflarını değerlendirmekle kalmaz; aynı zamanda Malezya ekonomisinin büyümesine katkıda bulunur.
- Yatırımlar yoluyla altyapı, tarım ve gayrimenkul sektörlerinde önemli bir oyuncu haline gelmiştir.
- Sosyal Adalet:
- Sistemin sübvansiyon mekanizması, düşük gelirli bireylerin de Hac ibadetine katılmasını mümkün kılar. Tabung Haji, toplumsal eşitliği teşvik eden bir yapı oluşturmuştur.
Bir Aile için Örnek Senaryo ile Sistemin Nasıl Çalıştığını Görelim:
- Malezya’da yaşayan bir Müslüman birey, Hac yapmak istediğinde Tabung Haji’ye üye olur.
- Kendi finansal durumuna uygun olarak her ay düzenli bir şekilde 100 Malezya Ringgiti (MYR) biriktirmeye başlar.
- Tabung Haji bu birikimleri şeriata uygun yatırımlarla değerlendirir. Bu yatırımlardan yılda %5-7 civarında kâr payı elde edilir ve bu kâr doğrudan bireyin hesabına eklenir.
- 10 yıl boyunca biriken tasarruf ve yatırımlardan elde edilen kâr, bireyin Hac masraflarını karşılamasına yeterli hale gelir.
Organizasyonel Destek:
- Hac için sıra geldiğinde Tabung Haji, bireyin ulaşım, konaklama ve diğer lojistik ihtiyaçlarını organize eder. Bu organizasyon sürecinde birey düşük maliyetli, kaliteli hizmet alır.
- Eğitim seminerleri, ibadet rehberliği ve sağlık kontrolleri gibi desteklerle hacı adayına rehberlik edilir.
Tabung Haji’nin Türkiye İçin Önerilen Modeldeki Yeri ve Uygulanabilirliği
Tabung Haji’nin başarısı, Türkiye’de uygulanabilecek benzer bir model için ilham kaynağıdır. Türkiye’de benzer bir yapının oluşturulması, Müslüman vatandaşların Hac ibadetlerini daha planlı ve ekonomik bir şekilde gerçekleştirmelerine imkân tanıyabilir. Ancak, böyle bir sistemin uygulanabilirliği için Türkiye’de aşağıdaki hususlar yapılabilir:
- Hac Tasarruf Fonu: Diyanet İşleri Başkanlığı ile birlikte çalışan, şeriata uygun tasarruf hesapları sunan bir Hac tasarruf fonu kurulabilir.
- Şeriat Uyumu ve Güvence: Türkiye’de kurulacak fon, Tabung Haji gibi şeriata uygun yatırımlar yapmalı ve devlet güvencesi sağlamalıdır.
- Eğitim ve Bilinçlendirme: Hacı adaylarının dini ve pratik eğitim almasını sağlayacak programlar geliştirilmelidir.
- Ekonomik Katkı: Fon, topladığı tasarrufları şeriata uygun sektörlerde değerlendirerek hem bireylerin tasarruflarına kâr sağlayabilir hem de Türkiye ekonomisine yatırım yapabilir.
Yukarıda saydığımız işlerin yapılması için aşağıdaki hususlar dikkate alınmalıdır.
- Yasal Düzenlemeler: Türkiye’de mevcut finansal ve dini yapılar göz önünde bulundurularak, Tabung Haji benzeri bir kurumun kurulabilmesi için gerekli yasal düzenlemelerin yapılması gerekmektedir.
- Kültürel ve Ekonomik Faktörler: Türk halkının tasarruf alışkanlıkları, ekonomik durumu ve Hac ibadetine bakışı gibi kültürel ve ekonomik faktörler de göz önünde bulundurulmalıdır.
- Kurumsal Yapı ve Denetim: Kurulacak kurumun şeffaf, güvenilir ve etkin bir şekilde denetlenebilir olması, halkın güvenini kazanması açısından kritiktir.
Sonuç olarak; Malezya’nın Tabung Haji modeli, Türkiye için ilham verici bir örnek teşkil etmektedir. Tabung Haji, Hac ibadetini kolaylaştırmakla kalmayıp, aynı zamanda tasarruf alışkanlığını teşvik eden ve ekonomiye katkıda bulunan bir model olarak öne çıkmaktadır. Türkiye, bu modelden ilham alarak, Müslüman bireylerin ibadetlerini daha planlı ve ekonomik bir şekilde gerçekleştirmelerini sağlayabilir. Bu hem bireyler için bir kolaylık hem de ekonomik kalkınma için önemli bir fırsat sunacaktır. Ancak, Türkiye, Malezya’nın Tabung Haji modelinden ilham alarak kendi dinamikleri ve ihtiyaçları doğrultusunda özgün bir model geliştirilmesi daha uygun olacaktır.