TCMB, 18 Yıl Aradan Sonra Niçin Likidite Senedi İhraç Etti?

Dr. Murat Ergüven | Ekonomi & Finans

TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI (TCMB) LİKİDİTE SENEDİ İHRACI: AMAÇLAR VE ETKİLER

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), 18 yıl aradan sonra ilk kez likidite senedi ihraç ederek piyasadaki fazla likiditeyi çekmeyi ve parasal aktarım mekanizmasını güçlendirmeyi hedefliyor. Bu adım, enflasyonla mücadele ve finansal istikrar açısından kritik bir gelişme olarak değerlendirilmektedir.

TCMB’nin Likidite Senedi İhracının Detayları

TCMB, 24 Mart 2025 tarihinde 30 gün vadeli ve 50 milyar TL nominal değerli likidite senedi ihracı için ihale açtı. İhaleye gelen 84,2 milyar TL’lik teklife karşılık, 18,4 milyar TL’lik kabul gerçekleşti. Ortalama basit faiz oranı %47,69, bileşik faiz oranı ise %59,65 olarak belirlendi. Bu ihale, TCMB’nin piyasadaki fazla likiditeyi çekme ve enflasyonist baskıları azaltma çabalarının bir parçasıdır.

Likidite Senetlerinin Amaçları ve Kullanımı

Likidite senetleri, Merkez Bankası’nın piyasadaki fazla likiditeyi çekmek için kullandığı kısa vadeli menkul kıymetlerdir. TCMB’nin bu aracı kullanmadaki başlıca amaçları şunlardır:

  • Enflasyonist baskıları hafifletmek: Fazla likiditenin çekilmesi, para arzını azaltarak enflasyonun kontrolüne katkı sağlar.
  • Faiz oranlarını yönetmek: Piyasa faizlerinin aşırı dalgalanmasını önlemek için para politikasına destek sunar.
  • Döviz kuru istikrarına katkı sağlamak: TL’nin değer kaybını sınırlamak için piyasadaki fazla TL’nin geri çekilmesine yardımcı olur.
  • Parasal aktarım mekanizmasını güçlendirmek: TCMB’nin politika araçlarının daha etkin çalışmasını sağlar. Para politikasının etkinliğini artırarak finansal istikrar sağlar.

18 Yıl Sonra Neden Tekrar Kullanıldı?

TCMB’nin 18 yıl aradan sonra yeniden bir para politikası aracına başvurması, mevcut ekonomik koşulların ciddiyetini ve alternatif araçlara duyulan ihtiyacı göstermektedir. Bu adım, para politikasının etkinliğini artırarak ekonomik istikrarı sağlama yolunda önemli bir hamledir ve TCMB’nin fiyat istikrarına olan kararlılığını ortaya koymaktadır.

Bu kararın temel nedenleri şunlardır:

  • Piyasadaki aşırı TL likiditesi: 2023-2024 yıllarında uygulanan genişleyici politikalar nedeniyle piyasada fazla likidite birikmiştir. Faiz artırımları kredi talebini azaltabilir ancak piyasada dolaşan fazla parayı doğrudan çekmez. Bu nedenle TCMB, piyasadaki fazla TL’yi çekerek enflasyonist baskıları ve döviz kuru dalgalanmalarını azaltmak amacıyla likidite senedi ihraç etmiştir.
  • Faiz artırımının sınırlı etkisi: TCMB’nin politika faizini artırması, doğrudan kredi maliyetlerini yükselterek tüketimi ve yatırımları azaltabilir, ancak piyasada mevcut olan fazla likiditeyi (para arzını) doğrudan ortadan kaldırmaz. Sadece kredi talebini azaltarak dolaylı bir sıkılaştırma etkisi meydana getirir. Böylece düşen talep enflasyonist baskıları hafifletir. Eğer bankalar ödememe riskine karşı kredi vermekten kaçınırsa, para piyasada dolaşmaya devam eder ve enflasyonist baskılar sürebilir. Likidite senetleri sayesinde bankaların fazla rezervleri doğrudan çekilerek piyasa daha hızlı sıkılaştırılabilir.
  • Sterilizasyon ihtiyacı: TCMB, önceki yıllarda piyasaya enjekte edilen fazla TL’yi geri çekmek (sterilize etmek) için doğrudan araçlara ihtiyaç duymaktadır. Çünkü faiz artırımları uzun vadeli ve dolaylı bir etki oluştururken, likidite senetleri para arzını anında azaltır. Bu sayede TCMB, parasal aktarım mekanizmasını güçlendirmeyi ve sıkı para politikasını desteklemeyi hedeflemektedir.
  • Faiz artırımının ekonomik maliyeti: TCMB faiz oranlarını belirli bir seviyeye kadar artırabilir, ancak çok yüksek faiz oranları yatırım ortamını bozarak ekonomik daralmaya (resesyona) yol açabilir. Bu nedenle, faiz artışının ötesinde ek sıkılaştırma önlemleri devreye alınmaktadır. Likidite senetleri, faiz oranlarını daha fazla artırmaya gerek kalmadan ek sıkılaştırma sağlayarak ekonomik dengeleri koruma açısından kritik bir rol oynamaktadır.

Bu çerçevede, faiz artırımı tek başına yeterli olmayıp, doğrudan para arzını azaltan likidite senetleri önemli bir tamamlayıcı araç olarak devreye girmektedir.

TCMB’nin likidite senedi ihraç etmesi, enflasyonist baskıları azaltmak ve döviz kuru istikrarını sağlamak için alınmış stratejik bir karar olarak değerlendirilebilir. Bu hamle, para politikasının daha etkin hale getirilmesine katkı sağlayarak finansal istikrarı güçlendirmeyi amaçlamaktadır.

Faiz Artırımı ve Likidite Senedi İhracı Arasındaki Farklar

TCMB’nin aynı anda hem faiz artırımı yapması hem de likidite senedi ihraç etmesi, bu iki aracın farklı etkiler meydana getirmesinden kaynaklanmaktadır:

  • Faiz artırımı, kredi maliyetlerini yükseltir, tüketimi ve yatırımı yavaşlatır. Ancak piyasadaki mevcut para arzını doğrudan azaltmaz. Sadece kredi talebini azaltarak dolaylı bir sıkılaştırma etkisi oluşturur. Düşen talep enflasyonist baskıları hafifletir.
  • Likidite senedi ihracı, bankaların elindeki fazla TL’yi çekerek doğrudan para arzını azaltarak sıkılaştırma yapar. Yani faiz artırımı gibi dolaylı değil, doğrudan para arzını azaltıcı bir etki meydana getirir. Böylece enflasyonist baskılar doğrudan kontrol altına alınır.

Likidite Senedi İhracı Nasıl İşliyor?

  1. TCMB, likidite senedi ihraç eder.
  2. Bankalar, TCMB’nin ihraç ettiği likidite senetlerini satın alarak karşılığında TL verir.
  3. Fazla likidite TCMB’ye geri dönerek para arzı daraltılır, piyasadaki TL miktarı azalır.
  4. Bankaların kredi verme kapasitesi sınırlanır, böylece kredi genişlemesi kontrol altına alınır.
  5. Enflasyonist baskılar doğrudan azaltılır.

TCMB’nin Bu Adımının Olası Sonuçları

TCMB’nin bu politikayı uygulaması, mevcut ekonomik sıkışıklığın geleneksel yöntemlerle yönetilemeyecek kadar derin olduğunu göstermektedir. Bu nedenle TCMB, faiz artırımıyla birlikte likidite senetleri gibi tamamlayıcı araçlara başvurmaktadır.

TCMB’nin likidite senedi ihraç etmesi, para politikası açısından önemli sonuçlar doğuracaktır:

  • Enflasyon kontrolü: Piyasadaki fazla TL’nin çekilmesi, enflasyonist baskıların azaltılmasına katkı sağlayacaktır.
  • Döviz kuru istikrarı: TL’nin aşırı değer kaybını önlemek için döviz piyasalarındaki oynaklığı sınırlayabilir.
  • Faiz politikasına destek: Faizleri aşırı artırmaya gerek kalmadan sıkılaşma sağlanabilir.
  • Bankaların likidite yönetimi: Bankaların elinde fazla TL rezervi bulunmaması, kredi mekanizmasını daha kontrollü hale getirebilir.

Bundan Sonra Ne Olacak?

TCMB’nin bu adımı, piyasaların tepkisine ve enflasyonla mücadeledeki başarısına bağlı olarak sürdürülebilirlik açısından değerlendirilmelidir. Önümüzdeki dönemde şu sorular kritik önem taşıyacaktır:

  • TCMB likidite çekme operasyonlarını sürdürecek mi?
  • Bankaların bilançoları bu politikadan nasıl etkilenecek?
  • Faiz artışı ve likidite senedi ihracı yeterli olmazsa hangi ek önlemler alınacak?
  • Küresel yatırımcılar bu adımı nasıl okuyacak? TL üzerindeki etkileri ne olacak?

Sonuç olarak, TCMB’nin 18 yıl sonra likidite senedi ihraç etmesi, mevcut ekonomik sıkışıklığın ciddiyetini ve geleneksel para politikası araçlarının yetersiz kaldığını ve daha radikal adımların gündemde olduğunu göstermektedir. Piyasadaki fazla TL’nin doğrudan çekilmesi, enflasyon ve döviz kuru üzerindeki baskıları azaltmayı amaçlayan bir hamledir. Ancak, bu adımın uzun vadede nasıl sonuçlar doğuracağını ve piyasalar tarafından nasıl karşılanacağını izlemek gerekmektedir. Finansal piyasaların bu adımlara vereceği tepki, önümüzdeki dönemde ekonomik gidişatı belirleyecek kritik faktörlerden biri olacaktır.