İslâmi Sigortacılık Bağımsız Denetçisi
Ey Türk! Amacın güven kazanmaksa; namerdin karşısında mertliğini kale gibi, sahtekârın karşısında dürüstlüğünü pırlanta gibi, riyakârın karşısında gururunu dimdik tutmasını biliyorsan yiğitsin!
Kemaleddin Efendi, 1885 yılında Gerede’de dünyaya gelmiştir. Küçük yaşlarda annesini kaybederek öksüz kalmıştır. Babası Hacı Emin Efendi’den ilim tahsil eden Kemaleddin Efendi, bir yandan da medresede babasına yardımcı olmuştur. Hacı Emin Efendi ölünceye kadar kendisinden ilim tahsiline devam etmiştir.
Babasının ölümü üzerine Gerede’den ayrılıp İstanbul’a giden Kemaleddin Efendi, medrese eğitimini İstanbul’da tamamlamıştır. İstanbul’da Fatih Medresesi’nde başta fıkıh, fıkıh usulü ve kıraat olmak üzere diğer medrese ilimlerinden icazet aldıktan sonra Gerede’ye dönmüştür. Zamanla babasının talebe yetiştirdiği medresede babasının ölümüyle boşalan müderrisliğe geçip burada talebe yetiştirmeye başladı.
Kemaleddin Efendi burada talebe yetiştirmeye devam ederken, 1945 yılında Gerede Müftüsü Ali Rıza Ünlü Hoca’nın vefatı üzerine, Gerede Müftülüğü’ne tayin oldu. Müftülüğü döneminde hevesli ve gayretli birçok ilim meraklısına kendi kütüphanesinde Arapça ve fıkıh dersleri verdi. Yirmi üç yılı aşkın Gerede Müftülüğü yapan Kemaleddin Efendi, halkın büyük takdir ve beğenisini kazanarak, “Koca Müftü” lakabıyla gönüllerde taht kurdu.
Gerede Müftülüğü görevini yürütmekte iken 1968 yılında emekli olan Koca Müftü, emeklilik yıllarında zamanının çoğunu kendisini ziyarete gelenlere ayırarak onlara sohbetler yaptı. Hayatını ilme adayan Koca Müftü, Ahmed Kemaleddin Efendi, 29 Ekim 1979 yılında Rahmet- i Rahman’a kavuştu.
Bütün harcamalarını planlı bir şekilde yapan Koca Müftü, israftan nefret eder ve hayatında denk bütçeyi çok iyi uygulardı. Çok hünerli bir insan olan Kemaleddin Efendi, gençlik yıllarında ayakkabı kalıbı ve cilt işleriyle uğraşmıştır. Dînî hizmet veren insanların zekât ve sadakaya muhtaç olamaması için kesinlikle ellerinden bir iş gelmesi gerektiğine inanırdı.
Hediyeleşme, mektuplaşma ve tebrikleşmeye çok önem veren Koca Müftü, kendisine gelen mektuplara mutlaka cevabî mektup gönderirdi. Arkadaş ve dostlarıyla mektuplaştığı gibi ilim ehli ile de mektuplaşırdı. İlmî konularda tereddüte düştüğünde Ömer Nasuhî Bilmen, Ahmet Hamdi Akseki gibi âlim hoca efendilerle de mektuplaştığı olmuştur.
İlimden hoşlandığı gibi şiirden de hoşlanan Hoca Efendi’nin Arapça ve Farsça Allah sevgisini işleyen şiirleri vardır. Yazısı çok güzel olan Koca Müftü, hat çalışmaları da yapmıştır. Çok iyi derecede Arapça ve Farsça bilen Koca Müftü askere gittiğinde komutanından Fransızca da öğrenmiştir.
Yöre halkı tarafından çok sevilen, sayılan ve hürmet edilen bir zât olduğundan, düğün, dernek, toplantı ve sohbetlere mutlaka davete edilirdi. Koca Müftü, davetlere mümkün mertebe icabet etmeye çalışır, eğer davete gidemezse hediye gönderirdi.
Yöre halkı tarafından tanındığı kadar ülke genelinden de seveni, tanıyanı çoktu. Bu yüzden kapısı yirmi dört saat ziyaretçilere açıktı. Zaman zaman ülkenin tanınmış simalarından da Koca Müftü ile görüşmeye gelenler olduğu bilinmektedir. Resmî görevinin haricinde özel olarak verdiği derslerde 70 civarında değerli hocaefendi yetiştirmiştir.
Koca Müftü, talebelerine karşı çok nazik ve anlayışlı davranır; onlara olan sevgisinden ve onların ilme olan heveslerinden dolayı karşılarında edepli otururdu. Eğitiminde talebelerin kabiliyetini, zekâ düzeylerini ve kapasitelerini ön plana alarak seviyeyi düzenleyen Koca Müftü, zekî ve ilim meraklısı talebeleri iyi takip ederdi.
Talebelerinden bazıları şunlardır; Ekrem Doğanay Hocaefendi (Allah Rahmet eylesin), oğlu Habibullah Efendi (Allah Rahmet eylesin), Ömer Cevahircioğlu Hocaefendi, Şeref Danışman Hocaefendi. Gayet onurlu ve kimseye boyun eğmeyen kişiliği ile bilinen Koca Müftü bütün hayatını, insanlara doğru yolu göstermeye, insanları irşâd etmeye, insanlara Allah’ın emir ve yasaklarını anlatarak Allah’a iyi bir kul olma bilincini aşılamaya adamıştır.
Koca Müftü, müderris olarak çalıştığı yıllar, ardından yaklaşık 20 yıllık vaizlik ve 23 yıllık müftülük yılları da dâhil olmak üzere hayatını insanları irşâd etmekle, dini yaşanılır kılmaya çalışmakla geçirmiştir.
Kemaleddin Efendi’nin iki önemli eseri mevcuttur. Temel dinî bilgiler kitabı da diyebileceğimiz “54 Farz Şerhi” adlı kitabı, bir diğeri de “İmân Düşmanı Kırk Afet” adlı kitabıdır. 54 Farz kitabı Bedir Yayınevi ile anlaşmalı olarak Emin Otomotiv tarafından ve Hacegân Yayınları tarafından basılmıştır.(1)
(1) M. Kemâl Üstün, Koca Müftü/ Ahmed Kemaleddin Üstün, Gerede Gerkav Bülteni, 5. Sayı, Mayıs 2000,Yücel Ofset Tesisleri Ankara s. 35.
Hacı Emin Efendi, (H.1246-M.1830/ H.1328-M.1910) Gerede ulemasından, son devir Osmanlı âlim ve müderrislerindendir.
İlçemizin Çoğullu köyünde dünyaya gelen Emin Efendi’nin soyu aslen Dörtdivan Tekke Köyü’nde medfun bulunan Ümmi Kemâl Hazretleri’ne dayanmaktadır. Ancak kaçıncı nesil torunu olduğu bilinmemektedir. Kemaleddin Efendi oğullarından olan Hacı Emin Efendi’nin babası Hâkim, Kadı Mehmed Kemâl Efendi, onun babası ulemadan Hasan Siyretî Efendi, onun babası Hâkim, Naib Abdüsselâm Efendi, onun da babası Şeyh Abdullah Efendi’dir.
Büyük dedesi Şeyh Abdullah Efendi, imamlık yapmak üzere geldiği Çoğullu Köyü’nde yerleşmiştir. Emin Efendi ise, küçük yaşlarda köyde imamlık yapan hocalardan dinî temel dersleri okumuş, daha sonraları da on sekiz yaşlarına kadar kadılık (hâkimlik) görevinde bulunan babası Kemâl Efendi’nin yanında ondan özel dersler almıştır.
Yüksek bir ruha sahip olan Emin Efendi, çocuk yaşlarda iken Peygamber Efendimiz (sav)’i ve Hz Ebû Bekir’i rüyasında görür. Evlerine gelen Hz Peygamber’i merdiven başında karşılarken, Hz Peygamber biraz durarak arkasındaki Hz Ebû Bekir’e buyururlar ki; çocuğa ver. Hz Ebû Bekir de, süt gibi beyaz ve tatlı olan bu şerbeti küçük Emin’e verir, o da alıp içer. Ondan sonra Yazıcı Zade Muhammed Efendi’nin “Muhammediyye” isimli meşhur eserini devamlı okur olmuş.
Emin Efendi, erken yaşta kısa bir memuriyet hayatı da geçirmiştir. Babası hâkim Kemal Efendi, Kastamonu’nun Araç kazasına tayin olduğu sıralarda hasta olduğundan hastalığı iyileşinceye kadar vekâlet ile idare edilmesi bildirmek için oraya on sekiz yaşındaki Emin’i gönderir. Oranın idare amiri de yeterli görmüş olmalı ki, küçük Emin’i vekâleten göreve alır. Böylece hâkim babasının vefatına kadar üç ay vekâleten genç yaşta hâkimlik yapmıştır.
Babasının vefatından sonra müftü Sa’düddin Efendi’den tahsilini devam ettiren Emin Efendi, hocasının tavsiyesiyle Fatih Medresesine kaydolur. Değerli hocalardan dersler alır ve çok sevilen bir talebe olarak medreseden mezun olur.
Hacı Emin Efendi, ikinci haccında Medine’de Harem-i Şerif-i Nebevî’de iki gece kalarak Hz Peygamber (sav)’in ruhaniyetinden şefaat niyazında bulunmuş ve bu vesileyle ruhanî iltifata mazhar olmuştur. Bu aşk ve şevkle ilim irfan öğretmek üzere köyüne dönmüş ancak, şehir halkı şehir merkezinde bir ev ayarlayarak böyle değerli bir âlimi Gerede şehir merkezine getirmişlerdir.
Hacı Emin Efendi, önceleri dersleri ilk üstadı müftü Sa’düddin Efendi’nin medresesinde vermiştir. Sonraları talebenin artması üzerine akrabasından birisi, şu an Hacı Emin Efendi Camiin yanındaki eskiden Askerlik Şubesi olarak kullanılan binanın arazisine bir medrese, onun yanına da (şu an caminin hemen yanındaki yere) bir ev yapıvermiştir. Böylece Hacı Emin Efendi, bu Tabakhane Medresesi’nin uzun yıllar müderrisliğini yapmıştır.
Hacı Emin Efendi, zahirî ilimlerle meşgul olduğu gibi batînî ilimlerle de uğraşmış ve Nakşibendi Şeyhlerinden Mevlana Şeyh Ziyaüddin Halid-i Osmanî’nin halifelerinden feyz almıştır. Nakşibendî tarikatına mensub birçok salik (aynı yolda giden) yetiştirdiği gibi, Hacı Mahmud ve Hüseyin Efendi isminde iki de halife yetiştirmiştir.
Aynı zamanda ileri görüşlü, aydın bir fikir adamı olan Hacı Emin Efendi, siyasetle asla meşgul olmamış. Ama buna mukabil ilme muhabbeti, aşkı olan bir okuma sevdalısı ve kitap müptelası olduğundan vaktinin çoğunu kitaplarla geçirmiştir. Ve daima Cenab-ı Allah’tan faydalı ilim ve sâlih amel istemiştir.
Hayatı boyunca hiç kazaya namaz bırakmadığı gibi nafile namazlarla da çok meşgul olan Hacı Emin Efendi’nin namaz içinde ve namaz dışında da devamlı ağladığı görülürmüş fakat o bunu kimseye belli edip sezdirmek istemezmiş ama olay vaki olduğundan sezmemek mümkün olmazmış. Gerçek bir âbid, zâhid ve müttaki olan Hacı Emin Efendi, haramlardan, şüpheli şeylerden çok sakınır; güvenmediği hediye ve ziyafeti de kabul etmezmiş.
Hacı Emin Efendi’nin yayınlanmış eserleri de vardır. Bunlar; Hediyyetü’l-Kabir, Cevahirü’l Fatihati’ş-Şerîfe, Takvimü’s Sünne, Envarü’l-İslâm Miftah-u Darü’s-Selâm ve nasihatname gibi manzum olarak yazılmış Yâdigâr-ı Ahbab’dır.
On gün kadar süren hastalığının son günlerinde bir gün ömrü kaldığına işaret etmiş ve ertesi gün Rabîulevvel ayının yirmi ikisinde Pazar günü hicri takvime göre 1328 (M. 3 Nisan 1910) yılında fani hayata veda edip, ebedi hayata, Rahmet-i Rahmana kavuşmuştur.
Hacı Emin Efendi, kendi adına inşa olunan bir medrese ve bir camii şerif ve o zaman için mükemmel sayılabilecek bir kütüphane bırakmıştır.
Şu an kabri doğduğu yer olan Çoğullu Köyü mezarlığındadır. İnsanlar şifa bulduklarını söyleyerek kabrin üzerinden devamlı toprak alırlar. Buna rağmen toprak hiç eksilmez, insanlar tarafından devamlı takviye edildiğinden bu işlem defaatle devam etmektedir. (1)
(1) Hacı Emin Efendi, Envârü’l İslâm Miftah-ı Darü’s Selâm (İslâm’ın Nurları-Cennetin Anahtarı), Ankara Nüve Matbaası, s.236 vds.