İbn Bâcce’nin Düşüncelerinden Hareketle İstanbul’da Bir Ahlâk ve Mutluluk Programı
İBN BÂCCE’NİN DÜŞÜNCELERİNDEN HAREKETLE İSTANBUL’DA BİR AHLAK VE MUTLULUK PROGRAMI
İbn Bâcce (Latince Avempace), Endülüslü bir filozof, bilim insanı ve müzik teorisyenidir. Endülüs’ün kuzeyindeki Sarakusta (Saragossa) şehrinde muhtemelen 1077 yılında dünyaya gelmiş ve 1138 yılında Fas’ta vefat etmiştir. Tam adı Ebû Bekir Muhammed bin Yahya es-Sâığ’dır. Endülüs İslam dünyasının önemli düşünürlerinden biri olarak bilinir ve Aristoteles felsefesinin İslam dünyasında anlaşılması ve yorumlanması konusunda etkili olmuştur. İbn Bâcce, İspanya’nın Endülüs bölgesinde, özellikle Zaragoza, Sevilla ve Granada gibi şehirlerde yaşamıştır. Düşünceleri, İslam dünyasında şehir hayatı ve bireylerin mutluluğu üzerine önemli katkılar yapmıştır. Onun felsefesi, bireyin ve toplumun ahlaki ve entelektüel anlamda nasıl bir mutluluğa ulaşabileceğini anlamaya çalışır.
İbn Bâcce, mutluluğa erişmenin ancak aklın yetkinleşmesiyle mümkün olduğunu savunan, bu süreçte ahlaki erdemlerin kazanılmasını zorunlu gören bir İslam filozofudur. Ona göre, bireylerin mutluluğu, bir yandan bireysel gelişimle bir yandan da toplumsal düzenle ilişkilidir. İyi bir yönetime sahip şehirlerde, bireyler bilim, sanat ve felsefe gibi alanlarda kendilerini geliştirerek daha mutlu bir yaşam sürebilirler.
İstanbul gibi büyük ve kozmopolit bir şehirde, İbn Bâcce’nin düşünceleri temel alınarak insanların ahlakını ve mutluluğunu geliştirmeye yönelik bir program önerilebilir.
Öncelikle İbn Bâcce’nin mutluluk ve ahlak anlayışına bir bakalım. İbn Bâcce’ye göre:
- Aklın Yetkinleşmesi: İnsan mutluluğa ancak aklını kullanarak ulaşabilir. Aklın yetkinleşmesi, bilginin edinilmesi ve doğru düşünme ile mümkündür.
- Ahlaki Erdemler: Mutluluğa erişmek için ahlaki erdemler, bireyde bir alışkanlık haline gelmelidir. Erdemler, bireyi hem bireysel hem de toplumsal hayatta doğru davranışlara yönlendirir.
- Bireysel ve Toplumsal Dengeler: İnsan hem bireysel anlamda aklını ve erdemlerini geliştirmeli hem de toplumsal düzen içinde uyumlu bir rol üstlenmelidir.
İstanbul’da Ahlak ve Mutluluk Programı
İbn Bâcce’nin görüşlerinden ilham alarak, İstanbul gibi modern bir şehirde uygulanabilecek bir program şu şekilde oluşturulabilir:
- Aklın Yetkinleşmesi İçin Eğitim ve Bilgi
- Eğitim Seferberliği: İbn Bâcce’nin vurguladığı akli gelişim için, bireylerin doğru düşünmeyi öğrenebileceği bir eğitim sistemi kurulmalıdır. Bu eğitim sistemi:
- Felsefe, mantık ve ahlak derslerini içermelidir.
- Eleştirel düşünmeyi ve sorgulamayı teşvik etmelidir.
- Şehir Kütüphaneleri ve Düşünce Merkezleri: İstanbul’un her semtinde kütüphaneler ve açık düşünce platformları oluşturulabilir. Bu merkezlerde felsefi tartışmalar, seminerler ve atölyeler düzenlenebilir.
- Ahlaki Erdemlerin Geliştirilmesi
- Ahlak Eğitimi Programları: Okullarda ve yetişkinlere yönelik kurslarda, İslam ahlakının ve erdemlerin önemi anlatılabilir. İbn Bâcce’ye göre, ahlak eğitimi bireyde bir alışkanlık oluşturmalıdır.
- Rol Model Programları: Toplum içinde ahlaki ve entelektüel açıdan örnek alınabilecek kişiler öne çıkarılmalı, onların hikayeleri ve katkıları topluma tanıtılmalıdır.
- Bireysel ve Toplumsal Dengeler
- Toplumsal Dayanışma Projeleri: İbn Bâcce’nin toplumsal uyuma verdiği önem doğrultusunda, yardımlaşma projeleri hayata geçirilebilir. Bu projeler, ekonomik adaletsizlikleri azaltmayı ve dayanışma kültürünü artırmayı hedefler.
- Ortak Yaşam Alanları: Parklar, kültürel etkinlikler ve cami gibi toplumu bir araya getiren mekanların sayısı artırılmalıdır. Bu alanlar, bireylerin toplumsal uyum içinde aklını ve ahlakını geliştirebileceği yerler olabilir.
- Sanat ve Estetik
- Sanat Eğitimi ve Estetik Algısı: İbn Bâcce’nin bireyin ruhsal gelişimine yaptığı vurgu doğrultusunda, sanat ve estetik değerler de mutluluğun bir parçası olarak ele alınmalıdır. İstanbul’un kültürel mirası, sanatsal etkinliklerle desteklenerek bireylerin iç huzuru ve mutluluğu artırılabilir.
- İbn Bâcce’ye göre, şehirler yalnızca fiziksel yaşam alanları değil, aynı zamanda bireylerin ruhsal ve entelektüel gelişimlerini destekleyen mekanlardır.
Örnek Uygulamalar
- “Felsefe ve Ahlak Haftası” Etkinlikleri: Şehir çapında düzenlenen, herkesin katılımına açık felsefe seminerleri ve atölyeleri.
- “Erdemli Toplum” Yarışmaları: Gençlerin ahlaki projeler geliştirmelerini teşvik eden yarışmalar.
- Mahalle Sohbetleri: Mahalle düzeyinde yapılan tartışma grupları, insanların bir araya gelip düşünce alışverişinde bulunmalarını sağlayabilir.
- Gönüllülük Programları: İhtiyaç sahiplerine yardım ve topluma hizmet yoluyla bireylerin ahlaki gelişimi desteklenebilir.
Sonuç olarak; İbn Bâcce’nin mutluluk anlayışı, bireyin akli yetkinliklerini ve ahlaki erdemlerini geliştirmelerini merkeze alarak bireyin akıl ve erdemle kendini geliştirmesi ve ideal bir toplumsal düzenin sağlanması üzerine kuruludur. Şehirlerin, insanların zihinsel ve ahlaki gelişimlerine uygun bir şekilde yapılandırılması gerektiğini savunur. Bu düşünceler hem bireyin hem de toplumun mutluluğu için felsefi bir temel sunar.
İstanbul gibi büyük bir şehirde bu felsefeden ilham alınarak, bireylerin mutluluğunu ve toplumsal ahlakı geliştirmek için bir program uygulanabilir. Bu program, bireysel gelişim ile toplumsal dayanışmayı birleştirerek, daha huzurlu ve erdemli bir şehir ortamı oluşturmayı hedefler. Bu yaklaşım hem bireylerin hayat kalitesini artıracak hem de İstanbul’un kültürel ve sosyal zenginliklerini daha anlamlı bir şekilde yaşamasını sağlayacaktır.
