Habibullah Üstün Hoca Efendi
Dr. Murat Ergüven-Araştırmacı
HABİBULLAH ÜSTÜN HOCA EFENDİ
Habibullah Hoca Efendi (1926-1984), Gerede’de yetişen ve hem dinî hem de fenni ilimlere önem veren önemli bir Şahsiyettir.
1926 yılında Demirciler Mahallesi’nde doğan Habibullah Hoca’nın babası “Koca Müftü” lakaplı Kemaleddin Efendi, annesi ise İstanbul Beşiktaş doğumlu Hatice Hanım’dır.
Habibullah Hoca Efendi, ilkokulun üçüncü sınıfına kadar Ziya Gökalp İlkokulu’nda (günümüzde Halil Nom İlköğretim Okulu) okudu. Aynı zamanda dinî eğitimini de sürdürdü. Okulu bitirdikten sonra da dinî tahsiline devam etti.
Babasıyla birlikte hafızlık çalışmaları yaptı ve Kemaleddin Efendi’den Arapça öğrendi. Dinî tahsilini tamamladıktan sonra Demirciler Mahallesi’ndeki Muharrem Usta’nın yanında tornacı çırağı olarak çalışmaya başladı. İki yıl boyunca tornacılık yapıp meslek öğrendi ve askerlik hizmeti için orduya katıldı.
Askerden döndükten sonra Hacı Muharrem Efendi’nin kızı ile evlendi. Tornacılığı sürdürürken, babasının başlattığı ancak tamamlayamadığı ayakkabı kalıp tezgâhlarını bitirdi.
Teknik ve icatlara büyük ilgi duyan Habibullah Hoca, Gerede’de bir ilke imza atarak hayvan gücüyle çalışan un ve tuz çekme sistemini kurdu. Aynı zamanda Gerede’de ilk defa gazoz makinesi yaparak gazoz üretimine başladı.
Sanayiye, üretmeye ve imalata önem veren Habibullah Efendi, mermercilik, tornacılık ve demircilik gibi mesleklerle de ilgilendi. Keçi ve diğer hayvan boynuzlarından tarak imal etti.
1950 yılında imam oldu ve Hacı Emin Efendi Camii’nde hem vaizlik hem de imamlık görevlerini yürütürken, geçimini tuzculuk yaparak sağladı. Aynı zamanda sanayi ve teknik alanlarda çalışmalarına devam etti.
Gerede’deki Değirmenbaşı mevkiinde, günümüzde meslek lisesinin bulunduğu yerde,
eski bir su değirmenini dizel motorla çalışan bir değirmene dönüştürdü. Böylece Gerede’de ilk kez dizelle çalışan bir su değirmeni kurmuş oldu.
Habibullah Hoca, teknolojiye ve icatlara olan merakı sayesinde burada da bir ilki gerçekleştirerek sanayi alanında önemli adımlar attı. Üretim ve teknolojiye büyük ilgi duyan Habibullah Efendi, bir din adamı olmasına rağmen Türkiye’de ilk defa yerli otomobil üretimi konusunda da çalışmalar yaptı. Motor aksamı dışında, otomobilin tamamını kendi imkânlarıyla tornacı dükkânında üretti. Kaporta, direksiyon ve tekerlekler dahil birçok parçasını bizzat kendi elleriyle yaptı.
Onun asıl hedefi sadece bireysel üretimler yapmak değil, seri üretim gerçekleştirebilecek makineler geliştirmekti. Sanayileşmeye ve yerli üretime büyük önem verdi.
Sanayileşme ve seri üretim konusunda da çalışmalarda bulunan Habibullah Hoca, şu makineleri ve eşyaları üretti:
- – Otomobil
- – Çamaşır makinesi
- – Bisiklet
- – Boru kıvırma makinesi (sandalye yapımı için)
- – Sandalye imalatı
- – Define arama makinesi
- – Mermer süs eşyaları
Yaptığı bisikleti ve arabayı oğlu Emin Üstün, Gerede Panayırları’nda kiraya vererek gelir elde etti.
1976 yılında, 50 yaşında iken imamlıktan emekli oldu ve İstanbul’a taşındı. 4. Levent’te Sanayi Mahallesi’nde oğullarıyla birlikte lif ve pres üretimi yapmak amacıyla Lifsan Hidrolik Sanayii’yi kurdu ve burada 1984 yılına kadar çalıştı.
Aynı zamanda Ebu-l Leys Semerkandî Hazretleri’nin “Tembih-ül Gafilin” ve “Bostan-ül Ârifin” eserlerini yarıya kadar tercüme etti ancak yayınlayamadan vefat etti.
Gerede’deki imam ve müftüler ile eşrafın katıldığı “Hademe-i Hayrat” adı altındaki hayır çalışmalarına katıldı. Birçok cami, çeşme, yol tamiri ve İmam Hatip Okulu gibi hayır işlerine katkıda bulundu.
Etkileyici hitabetiyle bilinen Habibullah Efendi, vaazlarıyla dinleyenlerini derinden etkilerdi. Son derece yumuşak kalpli ve duygusal bir insandı. Dinî ilimlerin yanı sıra fen ve teknik konulara da büyük ilgi duyan Habibullah Hoca, 4 Eylül 1984 yılında vefat etti. Kabri, Gerede’nin Çoğullu Köyü’nde, babası ve dedesinin bulunduğu aile kabristanında yer almaktadır.
Eşi Mesrure Üstün 2019 yılında vefat etmiş olup Gerede şehir mezarlığına defnedilmiştir.
Oğulları:
- A. Emin Üstün: Emin Şirketler Grubu Yönetim Kurulu Başkanı olup; 26 Aralık 2019 tarihinde ticari anlaşmalar yapmak üzere gittiği yurt dışında vefat etmiştir.
- Abdurrahman K. Üstün: Camel Dış Ticaret’in sahibi olup Romanya’da ticaret yapmaktadır. Ayrılıncaya kadar Emin Holding’de de çalışmalarını sürdürmüştür.
- M. Kemal Üstün: Halen Amerika’da ticaret yapmaktadır. Ayrılıncaya kadar Emin Holding’de de çalışmalarını sürdürmüştür.
Kızları:
- Ayşe Deniz: İstanbul Sarıyer’de yaşamaktadır. Eşi, İstanbul Sarıyer eşrafından reis Hüseyin Deniz beydir.
- Hatice Özcan: Gerede’de yaşamaktadır. Eşi, araştırmacı yazar merhum Yusuf Özcan Hoca Efendi’dir.
- Münire Özçelik: Gerede’de yaşamaktadır. Eşi, eski Gerede Vaizi Mustafa Özçelik Hoca Efendi’dir.
Kaynaklar: Merhum Yusuf Özcan (v. 2013), Merhum A. Emin Üstün (v. 2019), Muharrem Kemal Üstün, Abdurrahman Üstün.
Görsel Kaynağı: https://www.eminevim.com/Images/Dergiler/4000Baslik_dergi24.pdf
