İslâm Kardeşliğini Tesis Etmek

DR. MURAT ERGÜVEN ARAŞTIRMACI YAZAR

İslâmi Finans Bağımsız Denetçi- İslâmi Finansal Kurumlar ve Araçlar Uzmanı

İSLÂM KARDEŞLİĞİNİ TESİS ETMEK: AYETLER, HADİSLER VE İSLÂM DÜŞÜNÜRLERİNİN PERSPEKTİFİYLE BİR YAKLAŞIM

İslâm dini, sevgi, birlik ve kardeşlik esaslarına dayalı bir yaşam biçimi sunar. Kur’an-ı Kerim ve Peygamber Efendimiz’in (s.a.v.) hadislerinde, Müslümanlar arasındaki kardeşlik bağlarının kuvvetlendirilmesi için çok sayıda ilke ve tavsiye yer alır. İslam düşünürleri de bu bağlamda önemli fikirler ortaya koymuşlardır. Bu makalede, İslam kardeşliğinin önemi ve bunun nasıl tesis edileceği üzerinde durulacaktır.

Kur’an’da Kardeşlik ve Birlik Mesajları

  • Kur’an-ı Kerim, Müslümanlar arasında kardeşliği tesis etmenin dinin temel hedeflerinden biri olduğunu vurgular. Allah, Müslümanların birbirleriyle barış ve dayanışma içinde olmalarını emreder:

“Müminler ancak kardeştir. Öyleyse kardeşlerinizin arasını düzeltin ve Allah’tan korkun ki size merhamet edilsin.” (Hucurât, 49:10).

Bu ayet, kardeşlik bağlarının korunması ve güçlendirilmesi için anlaşmazlıkların giderilmesi gerektiğini açıkça ifade eder. Ayrıca, Allah’ın merhametine nail olmanın, kardeşlik ilişkilerini gözetmekten geçtiğini belirtir.

  • Bir diğer ayette ise, Müslümanların birbirleriyle çatışmak yerine birlik içinde olmaları gerektiği şu şekilde ifade edilir:

“Hep birlikte Allah’ın ipine sımsıkı sarılın, bölünüp parçalanmayın.” (Âl-i İmrân, 3:103).

Bu ayet, İslam toplumlarının dağılmasının önüne geçmek için birlik olmanın önemine işaret eder. Kardeşlik, yalnızca bir sevgi bağı değil, aynı zamanda toplumsal düzenin bir gereğidir.

Hadislerde İslam Kardeşliği

  • Peygamber Efendimiz (s.a.v.), Müslümanlar arasındaki kardeşlik bağlarının güçlendirilmesi gerektiğini sık sık vurgulamış ve bu konuda örnek teşkil etmiştir:

“Birbirinizi sevmedikçe iman etmiş olamazsınız.” (Müslim, Îmân, 93).

Bu hadis, İslam kardeşliğinin temelini sevgiye dayandırmaktadır. Müslümanlar, birbirlerini sevmeyi ve desteklemeyi imanlarının bir gereği olarak görmelidir.

  • Peygamberimiz (s.a.v.) ayrıca Müslümanların birbirlerine karşı sorumluluklarını şu sözlerle açıklamıştır:

“Müslüman, Müslüman’ın kardeşidir; ona zulmetmez, onu yardımsız bırakmaz. Kim bir Müslüman’ın ihtiyacını giderirse Allah da onun bir ihtiyacını giderir.” (Buhârî, Mezâlim, 3; Müslim, Birr, 58).

Bu hadis, Müslümanların birbirlerine karşı maddi ve manevi yardımlaşma sorumluluğu olduğunu açıkça belirtir. Zulmetmemenin ve yardımsız bırakmamanın ötesinde, ihtiyaçların giderilmesi kardeşlik bağlarını kuvvetlendiren en önemli unsurlardan biridir.

İslam Düşünürlerinin Görüşleri

İslam düşünürleri de kardeşlik kavramını ele almış ve bunun bireylerin ahlaki gelişimi ile toplumun istikrarındaki rolünü vurgulamışlardır:

  • İmam Gazali, kardeşlik ahlakını şöyle ifade eder:

“Bir kimse kardeşine, onun hoşlanmadığı bir şey yapacak olursa, bu dostluğu bozar. Kardeşlik bağını korumanın yolu, kardeşinin sevdiklerini sevmek, sevmediklerinden sakınmaktır.”

Gazali’ye göre, kardeşliğin özü empati ve karşılıklı anlayıştır. Kardeşinin hislerini gözeten bir Müslüman, sevgi ve dostluk bağlarını sağlamlaştırır.

  • Mevlâna Celaleddin Rumi, kardeşlikte sevginin ve birlikteliğin önemini şu sözlerle dile getirir:

“Aynı dili konuşanlar değil, aynı duyguları paylaşanlar anlaşabilir.”

Mevlâna, kardeşlik bağlarının dil, ırk veya başka bir faktörle değil, ortak inanç ve sevgiyle oluştuğunu vurgular.

  • Said Nursi, İslam kardeşliğini toplumsal dayanışmanın temeli olarak görür:

“Müminlerin ittihadı (birliği) ve tesanüdü (dayanışması), en büyük kuvvettir.”

Nursi’ye göre, kardeşlik ve birlik, İslam toplumlarının güçlü kalmasının temelidir.

İslam Kardeşliğini Tesis Etmek İçin Neler Yapılabilir?

  1. Sevgi ve Empatiyi Güçlendirmek: Kardeşlik, bireylerin birbirlerini sevmeleriyle başlar. Sevgi, sadece sözde kalmamalı, aynı zamanda davranışlarla gösterilmelidir. Müslümanlar, birbirlerinin ihtiyaçlarını anlamaya ve gidermeye çalışmalıdır.
  2. Toplumsal Adalet ve Yardımlaşma: Zengin ile fakir arasında köprüler kurarak ekonomik eşitsizliği azaltmak, kardeşlik bağlarını kuvvetlendirir. Sadaka, zekât ve infak gibi İslami ibadetler, bu bağlamda önemli araçlardır.
  3. Barış ve Anlaşmazlıkların Çözümü: Müslümanlar arasında çıkan anlaşmazlıklar hemen çözüme kavuşturulmalıdır. Hucurât Suresi’nde belirtildiği gibi, kardeşler arasında barış sağlamak Allah’ın emridir.
  4. Birlik ve Dayanışmayı Teşvik Eden Programlar: Camiler, eğitim kurumları ve sosyal etkinlikler, kardeşlik bağlarının güçlendirilmesinde önemli bir role sahiptir. Ortak ibadetler ve faaliyetler, Müslümanlar arasındaki bağları güçlendirir.
  5. Irkçılığın ve Bölünmenin Reddedilmesi: Peygamber Efendimiz’in Veda Hutbesi’nde söylediği gibi: “Arabın Arap olmayana üstünlüğü yoktur. Üstünlük ancak takva iledir.”

Bu anlayışla, İslam toplumu içerisinde her türlü ayrımcılık reddedilmelidir.

Sonuç: İslam Kardeşliğinin İnşası

İslam kardeşliği, sevgi, yardımlaşma ve barış temellerine dayanan bir toplum inşa etmeyi amaçlar. Kur’an ve sünnet ışığında, Müslümanlar arasında birlik ve beraberliği tesis etmek hem bireylerin hem de toplumun huzuru için vazgeçilmezdir. Peygamber Efendimiz’in (s.a.v.) söylediği gibi, gerçek iman, kardeşini sevmeden mümkün değildir. Bu bağlamda, İslam kardeşliği sadece bir ideal değil, aynı zamanda uygulanması gereken bir yaşam pratiğidir. Mevlana’nın dediği gibi, “Aynı duyguları paylaşarak” bir toplum oluşturmak, İslâm kardeşliğinin temelidir.